کاربردهای درز انبساط در ساختمان سازی
همانگونه که می دانید، دادن حرارت و گرما به یک جسم، سبب افزایش انرژی جنبشی ذرات سازنده آن می گردد. در پی افزایش تحرکات مولکولی و انرژی جنبشی، به فضای بیشتری جهت جنب و جوش و حرکت ذرات سازنده جسم و اتم ها نیاز است. همین امر، انبساط و حجم ماده را افزایش می دهد. ضریب انبساط حرارتی، به میزان افزایش حجم ماده در اثر افزایش دما اطلاق می گردد. بنابراین، بایستی فضایی را جهت حرکت آزادانه اجزا، زمان طراحی قطعات و مواد، به منظور انبساط عرضی و طولی همچون درز انبساط مورد توجه قرار دهید.
کاربردهای درز انبساط در ساختمان سازی
اینگونه می توان گفت که در همه مواد، انبساط حرارتی وجود دارد. اهمیت انبساط حرارتی، هنگام قرارگیری اجزایی با ضریب انبساط حرارتی متفاوت در کنار هم بیشتر می شود. از این رو، میان اجزا و قطعات، جهت پیشگیری از خرابی های احتمالی، بایستی فضایی را به منظور حرکت آزادانه همچون درز انبساط در نظر گرفت.
از درز انبساط در آپارتمان ها و ساختمان ها، جهت جلوگیری از خرابی های ناشی از تنش های حاصل از انقباض و انبساط اجزای تشکیل دهنده ساختمان استفاده می گردد. در ادامه این مقاله می خواهیم، اطلاعات بیشتری را درباره مفهوم درز انبساط، و بیان تفاوت آن با درز انقطاع و نحوه پر کردن این درز ها در اختیارتان قرار دهیم. علاوه بر آن، در پایان مقاله نیز وجود این درز ها را از لحاظ قانونی بررسی کرده و نقش پیمانکاران و مهندسان ناظر را در این زمینه شرح می دهیم.
آشنایی با مفهوم درز انبساط
از درز انبساط جهت پیشگیری از خرابی های حاصل از انقباض و انبساط در آپارتمان ها و ساختمان ها استفاده می گردد. به علت ایجاد تغییر درجه حرارت در ساختمان و یا تغییرات دمایی مربوط به تغییر فصل، انقباض و انبساط در ساختمان به وجود می آید. از این رو، یکی از موارد ضروری، در نظر گرفتن فضایی همچون درز انبساط، برای اینکه مواد و مصالح توانایی جبران انبساط و انقباض خود را داشته باشند، می باشد. علاوه بر آن، تعبیه درز انبساط در ساختمان های بزرگ که دارای چندین بلوک به هم پیوسته هستند، امری ضروری به شمار می آید. در نتیجه بایستی جهت تعبیه این درز ها، محل مناسبی را در طول ساختمان در نظر داشت.
فاکتورهای مختلفی در تعیین مکان تعبیه درز انبساط در ساختمان نقش دارند. نوع ساختمان، مصالح مورد استفاده در ساخت، تعداد طبقات آن، آب و هوای مکان ساخت بنا از عوامل مؤثر در این زمینه هستند. استفاده از درز انبساط در تمامی ساختمان هایی که دارای ارتفاع بیشتر از پنجاه متر هستند، صورت می گیرد.
در کل می توان اینگونه گفت که در ساختمان هایی که از نسبت طول به عرض بیش از یک سوم برخوردارند، درز انبساط در نظر گرفته می شود. از آنجا که اندازه گیری و تعیین مکان درز انبساط امری مهندسی و محاسباتی محسوب می شود، از این رو باید توسط فرد متخصص انجام شود.
معرفی درز انقطاع و تفاوت آن با درز انبساط
در ساختمان های واقع شده در کنار هم و بدون داشتن هیچ فاصله ای، هنگام وقوع حوادث طبیعی از قبیل طوفان های سهمگین، بادهای شدید، زلزله و غیره، ممکن است خرابی یک ساختمان، منجر به ریزش ساختمان مجاورش گردد.
نحوه پر شدن درزهای ساختمانی
در برخی مواقع ممکن است که در اثر تنش های محیطی، ساختمان فرسوده و قدیمی دچار ریزش شود و سبب انتقال کل بار خود به ساختمان مجاورش گردد. از این رو، از درز انقطاع جهت پیشگیری و کاهش میزان خسارات ناشی از این امر استفاده می گردد.
برعکس درز انبساط که به شکل عرضی در نظر گرفته می شود، در محل درز های انقطاع به طور کامل بتن و میلگرد میان دو بلوک قطع شده و از این رو، هیچ اتصالی بین دو قسمت سازه وجود ندارد. شایان ذکر است که در تراز هر طبقه حداقل درز انقطاع، یک صدم ارتفاع آن تراز از روی شالوده در نظر گرفته می شود. برای ساختمان هایی که دارای ارتفاع بیشتر از 12 متر و یا تعداد طبقات آنها از 4 طبقه بیشتر است، درز انقطاع استفاده می شود.
امکان پر کردن فضای بین دو ساختمان با مواد و مصالحی که دارای خواص مکانیکی ضعیفی هستند و به آسانی خرد می شوند، وجود دارد. علاوه بر آن، می توان به اجرای آن با گذاشتن یونولیت و یا قالب بندی محل درز پرداخت.
نحوه پر کردن درزهای ساختمانی
مصالح مختلفی جهت اجرا و پیاده سازی درزهای ساختمانی بکار می روند. انتخاب این مصالح با در نظر گرفتن فاکتور های مختلفی همچون وضعیت محیطی و بار اعمال شده بر آنها صورت می گیرد. از این رو، بایستی دقت کافی را در مورد نحوه پر کردن درزهای ساختمانی و نوع مصالح مصرفی در زمان طراحی آن ها به خرج داد. در ادامه این مقاله قصد داریم، به معرفی انواع مواد و مصالحی که جهت پر کردن درز انبساط و انقطاع مورد استفاده قرار می گیرد، بپردازیم.
آشنایی با فیلرها
معمولاً فیلر ها شامل مواردی از قبیل انواع لاستیک ها، الیاف های گیاهی، چوب پنبه، شن، قیر و غیره می باشند. ویژگی های عمومی فیلر ها عبارتند از:
-
دوام و پایداری زیاد
از آنجایی که فیلرها را به آسانی نمی توان تعویض نمود و دسترسی به محل درز ها فقط با انجام عملیات ساختمانی امکان پذیر می باشد، لذا از موادی که دارای دوام و طول عمر بالا هستند، باید به عنوان درز انبساط بهره گرفت.
-
قابلیت شکل پذیری بالا
در بعضی مواقع لازم است که فیلر در محل مورد نظر برای اجرای درز انبساط، شکل آن مکان را به خود بگیرد تا شکاف های هوایی ایجاد نشود و فیلر و دیواره ها به خوبی به یکدیگر متصل شوند. از این رو، قابلیت شکل پذیری فیلر بسیار حائز اهمیت می باشد.
-
انعطاف پذیری بالای فیلر
زمانی که فیلر دارای انعطاف پذیری بالایی باشد، در نتیجه چقرمگی خوبی دارد و ساختار آن مقاومت زیادی در برابر ترک خوردگی دارد.
-
عدم اتصال محکم بین فیلر و درز
باید دقت داشت که بین فیلر و درز، اتصال خیلی قوی و محکمی وجود نداشته باشد. زیرا ممکن است که در اثر تنش های پایین، متلاشی گردد. درست است که فیلر و درز انبساط باید به خوبی به یکدیگر متصل شوند، اما نباید دارای استحکام خیلی بالایی باشند.
تفاوت درز انبساط و درز انقطاع
مصالح مورد نیاز جهت آب بندی درز انبساط و درز انقطاع
در حقیقت برای آب بندی درزهای انبساط و انقطاع، از انواع مصالح فلزی و پلاستیکی استفاده می شود. البته استفاده از این مصالح باید تحت نظر مهندس ناظر صورت پذیرد. این مصالح مقاومت بالایی در برابر رطوبت و نفوذ هوا دارند. به همین خاطر از آنها در ساختمان هایی که بیشتر در معرض باران قرار دارند و یا در مناطق مرطوب هستند، استفاده می گردد.
پوششهای مناسب
باید بدانید که برای پوشش ها از موادی از جنس آلومینیوم، پلاستیک و چوب بهره می گیرند. این پوشش ها باید طوری نصب گردند که انبساط و انقباض در سازه های اسکلت فلزی و بتنی و یا وسایل متصل به بدنه آنها وجود داشته باشد. مثلاً پوشش های آلومینیومی درز انبساط در پروژه های تجاری، اداری و صنعتی به کار می روند. پوشش های آلومینیومی درز انقطاع نیز مقاومت بالایی در برابر عوامل محیطی مختلف مانند باران و برف دارند.
الزام درز انبساط داخل ساختمان
از نظر قانونی همه پیمانکاران موظف هستند برای ساخت پروژه هایی با شرایط بالا که لازم به درز انبساط می باشد، به تعبیه آن در ساختمان بپردازند. اگر این مورد رعایت نشود، مقصر مهندسان ناظر هستند که باید در مراجع قضایی پاسخگو باشند. بنابراین بر اساس قانون مقررات ملی ساختمان، وجود درز انبساط در سازه های دارای شرایط، الزامی است. زیرا عدم به کارگیری درز انبساط در داخل ساختمان، امنیت ساکنین آن را به خطر می اندازد. همچنین عدم حضور درز انقطاع نیز مخصوصاً برای ساختمان های قدیمی، از نظر ایمنی برای ساختمان های همسایه و ساکنین مشکلاتی را به وجود می آورد. بر این اساس، تمامی ساکنین حق شکایت دارند و پرونده قضایی برای مهندس ناظر تشکیل می شود.
ناگفته نماند که امروزه پرونده های شکایت زیادی در رابطه با رعایت نکردن درز انبساط و انقطاع در مراجع ذیصلاح وجود دارد. لازم به ذکر است در صورتی که پیمانکار درز انبساط و انقطاع را اجرا نکند، مهندس ناظر می تواند اطلاع رسانی نماید و تا زمانی که این مشکل برطرف نشده، حکم عدم صدور پروانه ساختمان را بگیرد.
حرف آخر
طبق آنچه که بیان نمودیم، درز های زیادی در ساختمان ها وجود دارند که درز انبساط و درز انقطاع از مهم ترین آنها به شمار می آیند. در واقع هدف از اجرای درز انبساط، پیشگیری از خسارت های مربوط به انبساط حرارتی مصالح ساختمانی تحت تاثیر تغییرات جوی است و به صورت طولی در ساختمان ها تعبیه می گردد. بر اساس قانون مقررات ملی، این مورد الزامی است.
در آخر باید بگوییم که وجود درزهای انبساط و انقطاع در داخل ساختمان جهت جلوگیری از خسارات مالی و جانی بسیار مهم می باشد. از این رو، مهندسان ناظر و پیمانکاران باید نهایت دقت را در این زمینه به عمل آورند.