ویژگی ها و کاربردهای سبک معماری نئوکلاسیک

سبک نئوکلاسیک در قرن ۱۸ میلادی قصد داشت سادگی و نظم ساختمان‌ها را احیا کند و به بناهایی اشاره دارد که در ساخت آن‌ها از معماری کلاسیک یونان و روم باستان الهام گرفته‌اند.سبک معماری نئوکلاسیک در اواسط قرن ۱۸ میلادی و در واکنش به سبک روکوکو و باروک به وجود آمد. پیشوند «نئو» به معنی «جدید» بوده و بخش دوم این کلمه نیز نشان می‌دهد که این سبک از معماری رومی و معماری کلاسیک یونان الهام گرفته است؛ اما به جای اینکه صرفاً بخش‌هایی از ساختمان‌های کلاسیک قدیم را در بناهای جدید به کار بگیرد، بر روی منطق کلی این دوره تمرکز دارد.

معماری روکوکو از جزئیات نمایشی فراوانی در ساختمان‌های خود استفاده می‌کرد و در پاسخ به این تجملات و عدم تقارن بناها، سبک نئوکلاسیک بر روی سادگی و سطح هموار دیوارها تأکید داشت. البته نئوکلاسیک، اولین سبکی نیست که دوباره نگاهی به دوران باستان انداخته و از آن الهام می‌گیرد. جهان غرب همواره راهی برای بازگشتن به اولین تمدن‌های بی‌نظیر بشر پیدا کرده است؛ برای مثال طاق رومی دوباره در سبک رمانسک قرن ۱۰ میلادی تکرار شد و رنسانس نیز بین قرن ۱۵ تا ۱۷، سبک احیای شیوه‌های کلاسیک به حساب می‌آمد.

در واقع نئوکلاسیسم، نوعی جنبش بود و امروزه مفهوم گسترده‌تری پیدا کرده و به تأثیر سبک‌های متفاوتی از جمله معماری احیای یونانی، احیای کلاسیک و سبک معماری پالادیان (Palladian) نیز اشاره دارد. حتی معنی خود کلمه‌ی «کلاسیک» نیز طی قرن‌ها تغییر کرده و زمانی به کتاب‌های نوشته شده توسط محققان رومی و یونانی اطلاق می‌شد؛ اما امروزه با رمان‌ها و فیلم‌های کلاسیکی روبه‌رو هستیم که هیچ ارتباطی با دوران باستان ندارند. در واقع می‌توان گفت که نقطه‌ی مشترک آن‌ها در این است که وقتی چیزی کلاسیک نامیده می‌شود، مفهوم برتری و درجه یک بودن آن را می‌رساند.

ویژگی های معماری نئوکلاسیک

نوشته‌های معماران رنسانس از جمله آندرا پالادیو (Andrea Palladio) در قرن ۱۸ میلادی به‌طور گسترده خوانده و ترجمه می‌شد. این نوشته‌ها باعث استقبال دوباره از شیوه‌های معماری کلاسیک و ابعاد متناسب ساختمان‌های یونان و روم باستان شد. نئوکلاسیک با ویژگی‌هایی همچون ابعاد بزرگ ساختمان‌ها، سادگی شکل‌های هندسی و دیوارها، استفاده از ستون و جزئیات شیوه‌های یونانی (به خصوص ستون‌بندی دوریک) شناخته می‌شود. برجسته‌کاری‌های معماری نئوکلاسیک، مسطح‌تر بوده و اغلب در داخل قاب و فریز یا همان حاشیه‌های زینتی ساختمان قرار می‌گیرند. همچنین به جای اینکه این المان‌ها با سایر ویژگی‌های ساختمان ادغام شوند، هر کدام مستقل و به خودی خود تکمیل بودند. به‌طور کلی گنبد و برج، جایی در معماری نئوکلاسیک ندارد؛ هر چند که ممکن است بعضی بناها را به سبک‌های تلفیقی ساخته باشند و این موضوع درمورد آن‌ها صدق نکند.

شکل ایده‌آلی که معماری نئوکلاسیک به دنبال آن می‌گشت، معبد بود که سبک کلاسیک را در ساده‌ترین حالت خود به نمایش می‌گذاشت. سقف در معماری نئوکلاسیک معمولاً مسطح و افقی است و اغلب می‌توان آن را از سمت پایین مشاهده کرد. همچنین نمای ساختمان‌ها طویل و مسطح هستند و اغلب چند ردیف ستون مستقل را در برمی‌گیرند. دکور بیرونی ساختمان را تا جایی‌که می‌شود ساده طراحی می‌کنند و پنجره‌ها و درب را به گونه‌ای می‌سازند تا با یکدیگر تناسب داشته و کمال سبک کلاسیک را نشان دهند. معمولاً باغ‌هایی در اطراف ساختمان‌های نئوکلاسیک در نظر گرفته می‌شود که از الگوهای هندسی پیروی می‌کنند.

هر چند که ممکن است همه‌ی ساختمان‌های نئوکلاسیک شکلی یکسان نداشته باشند، به‌طور کلی ویژگی‌های زیر در بسیاری از نمونه‌های آن دیده می‌شود:

• بزرگی ابعاد ساختمان‌ها
• خطوط مرتب و پیراسته
• ظاهر منظم و ساده
• سنتوری سه گوش (آذین بالای درب)
• ستون‌های مستقل و بلند که ارتفاع آن‌ها به ارتفاع ساختمان می‌رسد و بیشتر به شیوه‌ی دوریک ساخته می‌شدند، اما گاهی هم از شیوه‌ی ایونی کمک می‌گرفتند.

معمولاً معماری نئوکلاسیک را با ساختمان‌های بزرگ و عمومی می‌شناسند؛ اما این سبک حتی طراحی خانه‌های شخصی را نیز تحت تأثیر قرار داد. بازسازی یا تغییر سبک یک بنای ساخته شده به نئوکلاسیک ممکن است نتیجه‌ی چندان جالبی نداشته باشد؛ اما «رابرت آدام» معمار اسکاتلندی توانست این کار را به زیبایی درمورد طراحی دوباره‌ی کِنوود هاوس (Kenwood House) در لندن انجام دهد که ترکیبی از سبک معماری جُرجی (Georgian architecture) و نئوکلاسیک به حساب می‌آید.

نئوکلاسیک در فرانسه

معماری نئوکلاسیک در ایتالیا به وجود آمد اما به دلیل آموزش دیدن معماران فرانسوی در «آکادمی فرانسوی» شهر رم، این سبک توانست در فرانسه بسیار رواج پیدا کند. شیوه‌های کلاسیک کم‌کم در اواخر سلطنت لویی شانزدهم دوباره پدیدار شده بود؛ اما نئوکلاسیک در دوران امپراطوری ناپلئون طرفداران بیشتری پیدا کرد و علاوه بر ساختمان‌های عمومی، طبقه‌ی عالی نیز خانه‌های شخصی‌شان را به این سبک می‌ساختند. ژاک ژرمن سوفلو (Jacques-Germain Soufflot)، از معماران برجسته‌ی فرانسوی بود که پانتئون پاریس از شاهکارهای او به حساب می‌آید. ژان شالگرین (Jean Chalgrin)، از دیگر معماران نئوکلاسیک است و طاق پیروزی، شناخته‌شده‌ترین اثر او محسوب می‌شود.

نئوکلاسیک در انگلیس

در انگلیس از معماری نئوکلاسیک برای ساخت بناهای مختلفی از بانک و موزه گرفته تا اداره‌ی پست استفاده می‌شد. کاخ باکینگهام از کارهای برجسته‌ی معمار معروف نئوکلاسیک انگلیسی یعنی جان نش (John Nash) به شمار می‎رود و او را در این دوران مأمور بازسازی پارک‌های شهر کرده بودند. از دیگر معماران این دوره می‌توان رابرت اسمیرک (Robert Smirke) را نام برد که طراحی بناهایی همچون موزه بریتانیا را بر عهده داشته که نمای آن را به سبک نئوکلاسیک (به طور دقیق‌تر به سبک معماری احیای یونانی) انجام داده است.

نئوکلاسیک در آلمان

نوشته‌های یوهان یواخیم وینکِلمان (Johann Joachim Winckelmann) و حمایت دربار و فریدریش ویلهلم دوم باعث شد معمارانی همچون کارل فریدریش شینکل (Karl Friedrich Schinkel) و کارل گوتهارد لانگانس (Carl Gotthard Langhans) بتوانند شهر برلین را به گنجینه‌ی معماری کلاسیک تبدیل کنند و با رم و پاریس به رقابت بپردازند. لانگانس، طراحی دروازه براندنبورگ را انجام داده که ستون‌های آن بر اساس پروپیلیا (Propylaea) در آکروپولیس شهر آتن طراحی شده و شینکل نیز معماری کاخ تگل (Schloss Tegel) و موزه قدیمی (Altes Museum) را بر عهده داشته است.

نئوکلاسیک در روسیه

کاترین دوم روسیه بر خلاف سلیقه‌ی پیشینیان خود که به سبک روکوکو متمایل بودند، معماری نئوکلاسیک را ترجیح می‌داد. بنابراین به «چارلز کامرون» معمار اسکاتلندی دستور داد تا کاخ پاولوفسک (Pavlovsk Palace) و کاخ الکساندر (Alexander Palace) در نزدیکی سن پترزبورگ را به سبک نئوکلاسیک بسازد. کامرون همچنین مأمور شد تا بخش‌هایی را به سبک نئوکلاسیک به کاخ کاترین و میدان کاخ اضافه کند.

نئوکلاسیک در آمریکا

نئوکلاسیک در اروپا طرفداران بسیاری داشت اما می‌توان گفت که این سبک، خانه‌ی حقیقی خود را در آمریکا پیدا کرد. نئوکلاسیک در آمریکا بعد از انقلاب سال ۱۷۸۳، دولت جدید را تحت تأثیر قرار داد و حتی امروزه نیز می‌توان نشانه‌هایی از معماری پارتنون آتن و پانتئون رم را در پایتخت این کشور، یعنی واشینگتن دی.سی مشاهده کرد. توماس جفرسون که طراحی ساختمان مانتیسلو یا همان مونتیچلو (Monticello) را به سبک نئوکلاسیک و پالادیان انجام داده و ویلیام تورنتون (William Thornton)، از معماران معروف این دوره به حساب می‌آیند.

نمونه هایی از سبک نئوکلاسیک

از میان ساختمان‌های فراوانی که به سبک نئوکلاسیک ساخته شده‌اند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاخ سفید (The White House) در آمریکا که به سبک پالادیان و نئوکلاسیک ساخته شده است.
• کاخ کنگره آمریکا یا همان ساختمان کاپیتول (United States Capitol) که برای ساخت آن از موزه لوور و پانتئون پاریس الهام گرفته‌اند.
• ساختمان مونتیچلو در آمریکا
• ساختمان دیوان عالی ایالات متحده آمریکا (Supreme Court of the United States)
• طاق پیروزی در پاریس
• بانک انگلستان ( Bank of England) در لندن
• موزه‌ی قدیمی در برلین